Cách đây 72 năm, ngay sau khi đất nước được độc lập, ngày 8-9-1945 Chủ tịch Hồ Chí Minh đã phát động phong trào “xóa nạn mù chữ” trong cả nước, thực hiện chống “giặc dốt” - kẻ thù nguy hiểm cùng với “giặc đói” và “giặc ngoại xâm” lúc bấy giờ. Sau nhiều thập kỷ, trình độ văn hóa của người dân Việt Nam tuy đã được nâng lên, hết mù chữ nhưng theo đánh giá của các chuyên gia còn nhiều khiếm khuyết về văn hóa, trong đó có giáo dục, đào tạo đối với cán bộ và nhân dân. Điều đó cho thấy rằng, rất cần phải tiếp tục mổ xẻ vấn đề “học” ở nước ta hiện nay.

Bác Hồ thăm lớp học Bổ túc văn hóa của cán bộ, công nhân Nhà máy ô tô 1-5.

     Tại sao phải học? Giặc dốt là muốn nói đến sự thiếu thốn về tinh thần, tức tri thức và văn hóa - thuộc phần “đầu” của thể trạng con người; còn giặc đói là muốn nói đến sự thiếu thốn về vật chất, tức chính trị và kinh tế - thuộc phần “thân” của thể trạng con người. Điều đó có nghĩa là, vật chất và tinh thần được nhìn nhận là hai mặt cơ bản trong thể trạng con người. Theo đó, học tập kiến thức các môn như tự nhiên, xã hội là để sáng tạo ra giá trị, lợi ích văn hóa - tinh thần; còn thực hành công việc bằng lao động chân tay, trí óc là để tạo ra giá trị, lợi ích vật chất. Vật chất và tinh thần là hai vấn đề không thể thiếu đối với đời sống con người. Sinh thời, Hồ Chí Minh thường nói đến việc học và hành như vậy, tức vừa phải học, vừa phải làm (nói và làm). Cũng như muốn đánh thắng giặc “ngoại xâm” (đế quốc, thực dân) thì phải tăng gia sản xuất; còn muốn đánh thắng giặc “nội xâm” (nghèo đói, dốt nát) thì phải học và hành. Nói một cách hình ảnh, giặc ngoại xâm là muốn nói đến kẻ đã xâm phạm vào luật pháp (biên giới) của quốc gia, tức phần “cổ” của thể trạng con người; còn giặc nội xâm là muốn nói đến những kẻ đã xâm phạm vào vật chất và tinh thần của quốc gia, tức phần “đầu” và “thân” của thể trạng con người. Học là để nâng cao thể chất của cái đầu, tức nâng cao trình độ tri thức và văn hóa; còn hành là để nâng cao thể lực của cái thân, tức nâng cao năng lực lãnh đạo, quản lý kinh tế xã hội. Không có học và hành con người sẽ không tồn tại được. Do vậy, học vừa là nhu c