Rượu cần – văn hóa ẩm thực người Raglai

     Trong văn hóa ẩm thực của người Raglai tỉnh Khánh hòa nói chung và huyện Khánh Vĩnh nói riêng, Rượu cần là thức uống không thể thiếu trong đời thường cũng như trong nghi lễ, lễ hội của đồng bào Raglai. Rượu cần còn là nét văn hóa vật chất – tinh thần truyền thống của mỗi gia đình và cộng đồng người Raglai.
      Rượu được chế biến từ các loại bắp, bo bo, cao lương, khoai mì. Ngoài yếu tố lương thực thì men và thời gian lên men là những yếu tố đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra cái ngon hay dở của rượu.
     Nguyên liệu làm men rượu được đồng bào Raglai chế biến như sau: Gạo (bo bo, khoai mì) ngâm một đêm vớt lên giã thành bột; Củ Riềng cạo sạch lớp da ngoài xắt mỏng phơi khô giã bột; Rễ cây dong rửa sạch, lột vỏ xắt mỏng phơi khô giã bột; Rễ cây vàng đắng; Củ Nghệ rửa sạch lột vỏ rồi xắt mỏng phơi khô giã bột; Ớt chỉ thiên tươi. Những nguyên liệu trên trộn đều với nhau co vào cối giã thật nhuyễn sau đó vo viên và dùng lá chuối hoặc lá tranh săng ủ ba ngày. Sau ba ngày thấy lên men, màu trắng đều, có mùi thơm là men tốt.
      Cách thức làm Rượu từ bắp, bo bo, cao lương: Nấu cả vỏ, khi chín vớt ra nong, dàn mỏng đều, khi nguội rắc đều bột men lên. Nếu là bắp thì lượng men nhiều hơn, ủ bằng lá chuối khoảng 12 giờ. Rửa ché thật sạch, để khô rồi mới cho tất cả hỗn hợp vào, đậy nắp, trát kín miệng ché bằng tro bếp từ 10 đến 15 ngày là có thể dùng được. Để càng lâu, rượu tiết ra mật màu cánh kiến đậm.
      Cách thức làm Rượu từ khoai mì: Khoai mì được lột sạch vỏ, nấu chín, vớt ra nong tách củ làm hai, xếp đều để nguội; rồi rắc bột men đều, ủ bằng lá chuối từ 2 đến 3 ngày cho lên men đều. Mùi hèm lúc này đã cò vị ngọt như cơm rượu mới đưa vào ché. Đậy nắp, trét kín miệng bằng tro bếp. Ủ rượu từ 10 đến 15 ngày là dùng được. Khi rượu đem ra dùng, nước rượu màu trắng đục, đặc biệt uống được nhiều lần (3-4 nước).
      Trước đây, trong mỗi gia đình người Raglai đều có từ 1 đến 2 ché rượu cần để mời khách quý hoặc được đưa ra uống khi có lễ lạt của dân tộc.Trong đời sống tâm linh của người Raglai, ngoài heo, gà, rượu cần là vật thờ cúng không thể thiếu trong những lễ mừng lúa mới, nhà mới, đám cưới, đám ma…và trong dịp lễ lạt, việc ăn chỉ đóng vai trò phụ, uống rượu cần là chính, do vậy trong các lễ hội như ăn lúa mới, đám cưới đồng bào Raglai làm rất nhiều rượu cần. Rượu thường được người Raglai uống trước khi ăn chứ không uống rượu cần xen kẽ trong bữa ăn.